به گزارش نسیم اقتصادبه نقل از نفت ما، با تهدید آمریکا مبنی بر به صفر رساندن صادرات نفت کشور، تصمیم گرفتیم تا در جهت دور زدن تحریم‌های نفتی دست به دامان بازار بورس انرژی شویم. عرضه‌های متوالی و خریدهای اندک به نوعی شکست این تصمیم را گوشزد می‌کرد. هر چند که وزارت نفت شرایط بهتری را برای خریداران به ارمغان آورد اما خریداران اندکی حاضر به تقبل خرید نفت از طریق بازار بورس انرژی شدند. البته این تصمیم از همان ابتدا منتقدین جدی داشت.

سید حمید میرمعینی استاد دانشگاه و کارشناس حوزه بازار سرمایه ضمن انتقاد از این تصمیم ابراز داشت: "بورس در هیچ کشوری و در هیچ نقطه‌ای از جهان به عنوان جایگاهی که تحریم‌ها را دور بزند تعریف نشده است. در رسالت هیچ یک از بازارهای بورس این وظیفه تعریف نشده است."   

  میرمعینی در خصوص فروش نفت در بازار بورس جهت دور زدن تحریم‌ها گفت: این تصمیم به هیچ وجه درست نبود. از همان ابتدای کار که قرار بود عرضه نفت در بورس انرژی جریان یابد، با آن مخالفت کردم. بورس در هیچ کشوری و در هیچ نقطه‌ای از جهان به عنوان جایگاهی که تحریم‌ها را دور بزند تعریف نشده است. در رسالت هیچ یک از بازارهای بورس این وظیفه تعریف نشده است. بازارهای بورس طی اهداف خاص محلی برای دسترسی آسان فعالان اقتصادی، کشف قیمت صحیح، نظارت درست، اطلاع رسانی واقعی و در نهایت ایجاد مکانی برای عرضه کنندگان و متقاضیان است تا آنها بتوانند به راحتی و بدون واسطه معاملات خود را به سرانجام برساند.

وی در خصوص مضرات عرضه نفت از طریق بازار بورس انرژی ابراز داشت: عرضه نفت از طریق بورس انرژی به اعتبار بورس انرژی لطمه وارد کرد. چندین بار نفت در بورس انرژی عرضه شد؛ اما شاهد تقاضای بسیار ناچیزی در قبال خرید نفت بودیم. از طرفی خریداران نفت در بازار بورس انرژی، با توجه به تغییر قیمت نفت ضرر کردند. از طرفی وزارت نفت هیچ تسهیلاتی برای خریداران نفت در نظر نگرفته است. همین باعث شده متقاضیان با نگاه منفی به این عرضه‌ها و بازار بورس انرژی نگاه کنند.

او ادامه داد: کشوری که یکی از بزرگترین تولید کنندگان بزرگ نفت در دنیای است و می‌تواند برای سایر کشورهای منطقه و کشورهای دنیا در تعیین نرخ نفت نقش داشته باشد، یقینا پتانسیل بالاتری دارد. بسترهای لازم برای فروش نفت در بازار بورس ایران وجود دارد. امید است ضمن کنار رفتن تحریم‌ها و همکاری با سایر کشورها، این پتانسیل در کانون توجه قرار بگیرید. اما به هر حال در شرایط کنونی و طی تحریم‌ها، فاقد بسترهای لازم در مورد عرضه نفت در بازار بورس انرژی هستیم.

این استاد دانشگاه تصریح کرد: لازمه‌ی شفافیت بورس انرژی یا بورس نفت در قیمت‌گذاری، حضور فعالان انبوه است که متاسفانه این خصوصیت در بازار بورس ما وجود ندارد. شفافیت لازم برای عرضه نفت در بازار بورس انرژی ایران را نمی‌توان دید.

وی با اشاره به الزام سیستم بانکی کشور جهت تامین ضمانت‌نامه در عرضه نفت در بورس ابراز داشت: در حال حاضر بانک‌های کشور برای تامین ضمانت‌نامه‌ها در فشار هستند. در حقیقت بانک مرکزی به بانک‌ها اجازه نمی‌دهد که این ضمانت‌نامه‌ها صادر شوند. تا زمانیکه بسترهای لازم در سیستم بازار بورس ایران ایحاد نشود، مشخصا بانک‌ها اطمینان لازم را به این سیستم نخواهند داشت. در حال حاضر تضمینی برای ایفای وظایف از سوی بورس وجود ندارد؛ به همین جهت است که بانک‌ها تمایلی به تامین ضمانت‌نامه ندارند. بانک مرکزی و وزارت نفت در خصوص عرضه نفت در بازار بورس انرژی در پی منافع سازمانی خود هستند. بانک مرکزی به جهت وجود ریسک بازار بورس، از تامین ضمانت‌نامه ممانعت می‌کند. هر چند که وزارت نفت بر این موضوع پا فشاری دارد.

این کارشناس حوزه بازار سرمایه گفت: تصور من این است که وزارت نفت چندان تمایلی به عرضه نفت در بازار بورس انرژی ندارد. وزارت نفت در حقیقت در حال رفع تکلیف از خود است. این وزارتخانه می‌تواند به گونه‌ای ضمانت‌نامه‌های مذکور را تقبل کند و با خریداران نفت بیشتر تعامل کند. حتی می‌تواند تخفیف قابل توجهی برای خریداران قایل شود. اما این وزارتخانه از انجام این کارها شانه خالی می‌کند. این نشان می‌دهد که متولیان وزارت نفت اعتقاد چندانی به عرضه نفت در بازار بورس انرژی ندارند.

او در پاسخ به این سوال که آیا تصمیم عرضه نفت از طریق بازار بورس انرژی، به وزارت نفت تحمیل شده یا خیر، تصریح کرد: بله؛ این تصمیم صد در صد به وزارت نفت تحمیل شده است. هر چند که این روال یک روال قانونی است و در برنامه ششم توسعه هم قید شده است؛ اما متولیان صنعت نفت به این کار اعتقادی ندارند. از طرفی فاقد بخش خصوصی قوی هستیم؛ یعنی بخشی که وزارت نفت بتواند به آن اعتماد کند و کارهای مربوطه را پیش ببرد.

میرمعینی پیشنهادی جهت رونق بازار عرضه نفت داشت: شرکت‌های زیادی در ایران یافت می‌شود که می‌توانند نفت مورد نیاز خود را از طریق بازار بورس انرژی تامین کنند. پالایشگاه‌های نفت از جمله این شرکت‌ها هستند. این پالایشگاه‌ها به جای تامین نفت مورد نیاز خود از طریق شرکت ملی پالایش پخش، از بازار بورس انرژی ناز خود را تامین کنند. قیمت‌ها نیز از طریق بازار بورس می‌تواند تعیین شود. به عنوان تمرین فروش نفت در بازار بورس انرژی، بهتر است اینگونه عمل کنیم. ما باید تمرین کنیم. بخش خصوص هم باید وارد شود تا مواقع لازم دست به خرید و فروش بزند. وزارت نفت باید این مسیر را هموار کند. عرضه‌های نفت نیز باید از طریق بورس صورت بگیرد. اینگونه می‌توانیم در آینده مشکلات سیستم را حل و رفع کنیم. بدون تمرین نمی‌توانیم از پله اول به پله آخر صعود کنیم.