به گزارش نسیم اقتصاد به نقل از اقتصاد 24 - این گرانی خاموش نه تنها قدرت خرید خانوار‌ها را در شرایط تورمی کنونی بیش از پیش تضعیف کرده، بلکه یک بار دیگر لزوم نظارت دقیق دولت بر بازار کالا‌های اساسی را به چالش کشیده است. نان، که به‌عنوان ارزان‌ترین و پایدارترین منبع تأمین کالری در سبد غذایی ایرانیان جای دارد، اکنون تبدیل به یک دغدغه اساسی برای دهک‌های پایین و متوسط جامعه شده است. نان، برخلاف سایر اقلام خوراکی، به دلیل مصرف روزانه و فراگیر، تأثیر مضاعفی بر شاخص‌های تورمی خانوار دارد. نان نه تنها یک قلم خوراکی، بلکه ستون اصلی تأمین انرژی روزانه میلیون‌ها نفر در تهران است.

تأثیر مضاعف بر شاخص‌های تورمی

در اقتصاد خانوار، وزن نسبی نان در سبد غذایی دهک‌های کم‌درآمد بسیار بالاتر از دهک‌های پردرآمد است. اگر میانگین سهم نان از کل هزینه‌های خوراکی یک خانوار شهری را حدود 5 تا 10 درصد در نظر بگیریم، برای خانوار‌هایی که درآمدشان به سختی کفاف هزینه‌های اولیه را می‌دهد، این سهم می‌تواند به 15 درصد یا بیشتر نیز برسد.

ریشه‌های افزایش هزینه‌های سربار تولید

افزایش حداقل دستمزد سالانه، که همواره با تأخیر و نوسان در بخش غیررسمی بازار اعمال می‌شود، بخش مهمی از هزینه‌های ثابت نانوایی‌ها را تشکیل می‌دهد. همچنین افزایش قیمت سوخت و استهلاک وسایل نقلیه توزیع، هزینه رساندن نان از نانوایی به مصرف‌کننده نهایی را بالا می‌برد. از سوی دیگر اگرچه آرد یارانه‌ای تخصیص داده می‌شود، اما هزینه‌های مربوط به مخمر، نمک و دیگر مواد افزودنی با نرخ‌های آزاد محاسبه شده و به قیمت نهایی اضافه می‌شوند.

کاهش کیفیت مصرف نان 

در مواجهه با قیمت‌های بالاتر، خانوار‌ها به سمت نان‌هایی سوق پیدا می‌کنند که گران‌تر تمام شده‌اند یا در صورت عدم توانایی مالی، مصرف نان‌های با کیفیت بهتر مانند نان‌های حجیم یا سنگک را کاهش داده و به نان‌های ارزان‌تر مانند لواش یا تافتون‌های نازک‌تر روی می‌آورند. این تغییر، اغلب منجر به دریافت کالری کمتر یا کیفیت پایین‌تر تغذیه می‌شود.
حالا مسئله عدم شفافیت در نرخ‌گذاری نان، صرفاً یک چالش فنی نیست، بلکه یک شکست در مدیریت ارتباطات و سیاست‌گذاری‌های کلان اقتصادی محسوب می‌شود.

تضاد در سیاست‌گذاری اقتصادی

عدم ابلاغ یا تأخیر در اجرای قیمت‌های مصوب، نشانه‌ای از تضاد در سیاست‌گذاری‌های اقتصادی است. در یک سو، تولیدکنندگان و نانوایان به دلیل افزایش هزینه‌های سربار که واقعی هستند، متقاعد به افزایش قیمت هستند. در سوی دیگر، دولت مسئول حفظ امنیت غذایی و ثبات قیمت‌ها است، به ویژه برای کالایی مانند نان که مستقیماً با امنیت غذایی مردم در ارتباط است.

سفره‌ای که کوچک می‌شود

سهراب هاشمی کارشناس اقتصادی در گفت‌و‌گو با اقتصاد 24 گفت: اقتصاد کشور با کالا‌های اساسی و قیمت کالا‌های ضروری معیشت مردم در ارتباط است. نان یکی از کالا‌هایی است که مستقیم با سفره مردم در ارتباط است و اقتصاد خانوار‌ها را تحت شعاع قرار می‌دهد. بحران نان در تهران، نمودی از فرسایش تدریجی قدرت خرید در کلان‌شهر است. در این شهر، هزینه‌های مسکن و حمل و نقل بخش عمده‌ای از درآمد را مصرف می‌کند، بنابراین هرگونه افزایش قیمت در اقلام خوراکی اساسی، به سرعت تبدیل به یک بحران حاد می‌شود.

وی گفت: در مقایسه با گوشت یا برنج که مصرف روزانه کمتری دارند و خانوار‌ها می‌توانند مصرف آنها را به صورت مقطعی قطع یا کاهش دهند، نان یک کالای ضروری است که حذف آن تقریباً غیرممکن است. این اجبار در خرید، نان را به یک اهرم فشار دائمی بر معیشت تبدیل می‌کند.

به گفته هاشمی، موضوع گرانی نان در تهران بدون مصوبه، فراتر از یک مسئله صنفی ساده است؛ این یک بحران معیشتی کوچک، اما پرتکرار است که مستقیماً با ثبات اقتصادی خانوار‌ها در ارتباط است. نان، نماد امنیت غذایی در فرهنگ ایرانی است و تزلزل در قیمت و دسترسی به آن، به معنای تزلزل در آرامش عمومی تلقی می‌شود.

این کارشناس تاکید کرد: انتظار می‌رود که مسئولین امر هرچه سریع‌تر با شفاف‌سازی نرخ‌های رسمی و ابلاغ فوری آن به تمامی واحد‌های صنفی، از ورود به این دور جدید از افزایش قیمت‌های پنهان جلوگیری کنند. اعمال نظارت سختگیرانه بر اجرای دقیق قیمت‌ها و همچنین ارائه راهکار‌های عملی برای جبران هزینه‌های واقعی نانوایان از طریق یارانه‌های هدفمند یا تسهیلات، اطمینان حاصل کند که نان همچنان به‌عنوان یک کالای اساسی، در دسترس همه شهروندان با قیمت عادلانه باقی بماند.

وی با اشاره به ضرورت ثبیت قیمت‌ها به ویژه اقلام ضروری سفره‌های مردم گفت: فقدان یک چارچوب قیمتی شفاف و قاطع، در بلندمدت، نه تنها اقتصاد خانوار‌ها را تضعیف می‌کند، بلکه باعث شکاف بیشتر بین سیاست‌های اعلامی دولت و واقعیت‌های بازار خواهد شد. حل این معضل کوچک، نیازمند اقدام سریع، قاطع و شفاف است تا سایه سنگین این نان گران بر سر سفره مردم تهران برداشته شود.