بخشی از چالش‌های به‌وجود آمده برای فعالیت‌های اقتصادی، پیامد مستقیم جنگ هستند اما برخی دیگر چالش‌هایی حل‌نشده‌اند که با بروز جنگ، با شدت بیشتری پیش روی اقتصاد قرار گرفتند. اداره کل پژوهش ایرنا در پرونده‌ای با عنوان «روایت اقتصادی جنگ»، پیامدهای اقتصادی جنگ و راهکارهای ارتقای تاب‌آوری کسب‌وکارها در بحران را در گفت‌وگو با تشکل‌ها و فعالان اقتصادی را بررسی کرد.

در این پرونده، در کنار گفت‌وگو با مسئولان مختلف تشکل‌های اقتصادی خصوصی برای بیان مشکلات، چالش‌ها و موانع پیش‌روی آنها، تحلیل‌های داده‌محور از آثار جنگ بر کسب‌وکارها را نیز مورد واکاوی قرار می‌دهیم و در آخر، راهکارهای پیشنهادی برای برون رفت از این وضعیت را تشریح خواهیم کرد.
مجموعه گفت‌وگوهای انجام شده، تحلیل محتوا، دسته‌بندی و جمع‌بندی شده و در قالب پژوهش سیاستی در اختیار مدیران و سیاستگذاران قرار می‌گیرد؛ با این حال، به‌دلیل اهمیت موضوع‌های مطرح شده، این گفت‌وگوها به تدریج به صورت مجزا نیز منتشر می‌شود.

در ابتدای این پرونده، به سراغ «رضا الفت‌نسب» رئیس اتحادیه کشوری کسب‌وکارهای مجازی رفتیم. کسب‌وکارهای مجازی که بیشتر، ارائه‌دهندگان خدمات هستند و دامنه مشتریان آنها بسیار گسترده است. دومین مهمان این پرونده، «محمد لاهوتی» رئیس کنفدراسیون صادرات ایران است.

با عرق ملی تولید و صادرات ادامه یافت

کسب‌وکار شما در دوران جنگ با چه چالش‌هایی مواجه شد؟
_ لاهوتی: در جنگ 12 روزه، صنایع به تولیدات خود با قوت بیشتری ادامه دادند. صادرات به‌صورت مستمر انجام شد. مشکلی از نظر تأمین کالایی در کشور نداشتیم. در تعهد صادراتی صنایع نیز مشکلی به وجود نیامد. در واقع، این صنایع فعالیت خود را 24 ساعته انجام دادند. در زمان جنگ 12 روزه، واحدهای تولیدی با مشکلات کمتری مواجه بودند. شاید کوتاه بودن مدت زمان جنگ نیز باعث شد که مواد اولیه از قبل دپو شده باشد. با عرق ملی موجود در مردم، تولید و صادرات ادامه یافت.

آیا کسب‌وکار شما با چالش‌هایی مواجه شد که پیش از جنگ وجود داشته و در دوره جنگ تشدید شده باشد؟
_ با چالش‌های دوره جنگ، به دلیل روحیه و احساس مسئولیت تولیدکنندگان، چندان مواجه نبودیم. در این مدت، فعالان اقتصادی در واحدهای تولیدی مشغول تولید بودند. عرضه کالاها با دقت و سرعت توزیع شد، به‌گونه‌ای که کمبودی در سطح جامعه ایجاد نشد. در بحث صادرات نیز، با همکاری گمرک، تجارت روند خود را ادامه داد.
اما به‌طور کلی، اکنون شرایط مناسب نیست؛ سیاست‌ها به سمتی می‌رود که شرایط جامعه عادی نشان داده شود. بسیاری از دستگاه‌ها این شرایط را در شعار نه جنگ نه صلح می‌دانند. این شرایط موجود را تضعیف می‌کند. به صادرات ضرر وارد می‌کند. به خروج سرمایه منجر می‌شود. پیش و پس از جنگ 12 روزه، ناترازی برق به صنایع و واحدهای تولیدی بیشترین صدمه را وارد کرد. این ناترازی، تعطیلی واحدها را به دنبال داشت. تولید و صادرات را با مشکل مواجه کرد.

کمبود نیروی کار در صنایع سخت و زیان‌آور

کسب‌وکار شما توانست در برابر چالش‌ها تاب بیاورد و به فعالیت خود ادامه دهد؟
_ شرایط جنگی نه‌تنها در حوزه صادرات مشکل ایجاد نکرد، بلکه در بحث واردات نیز با تصمیم‌های خوب، تسریع در ترخیص کالاها را شاهد بودیم. در این مدت، هیچ مشکلی در صادرات و واردات ایجاد نشد. اما اینکه چگونه باید عمل کنیم و چه رفتاری برای تسریع در ترخیص کالاها در شرایط فعلی داشته باشیم، بررسی بیشتر و ارائه راهکار را نیازمند است. همه فعالان اقتصادی در شرایط جنگ 12 روزه پای تولید و خدمات ایستادند. این جنگ شرایط ناخواسته‌ای بود که به کشور تحمیل شد. با تعرض و تجاوزی که به کشور شد، مردم و فعالان اقتصادی در حوزه خدماتی، کالاهای مصرفی و مواد غذایی پای کار ایستادند.

جنگ چه هزینه‌های مستقیم یا غیرمستقیمی برای کسب‌وکار تشکل و فعالیت شما داشت؟
_ این جنگ 12 روزه هزینه چندانی بر دوش صنایع و واحدهای تولیدی نگذاشت اما در شرایط کنونی، صنایع سخت و زیان‌آور با خروج نیروها از چرخه اقتصادی، با کمبود نیروی کار مواجه شدند. صنایع کشاورزی، دباغی و دامداری‌ها، به دلیل فرآیند متفاوت و سخت و زیان‌آور بودنشان، با اخراج نیروها با کمبود نیروی کار مواجه شدند. تأمین مواد اولیه واحدها و عدم امکان استفاده از ارز صادراتی در مرکز مبادله، وقفه‌ای ایجاد کرد. عدم استفاده از ارز صادراتی، صادرکنندگان را با مشکل مواجه کرد. تأمین ارز را کاهش داد. سیاست بانک مرکزی باید در این خصوص بهبود یابد. وقفه‌ها و ضرر و زیان زیادی که به اقتصاد کشور وارد می‌شود، باید از زوایای مختلف بررسی شود.

ابلاغ سریع بسته حمایتی شرایط را عادی می‌کند

از دولت انتظار دارید با چه اقداماتی پیامدهای منفی بحران‌های احتمالی را به حداقل برساند؟
_ از دولت انتظار می‌رود بسته حمایتی وزارت صنعت، معدن و تجارت از واحدهای تولیدی را از همه زوایا و مشکلات به‌درستی بررسی کرده باشد. این بسته را هرچه سریع‌تر بدون کم‌وکاست تصویب کند. این بسته در کمیسیون‌های اقتصادی دولت و کمیته‌های مربوطه در حال بررسی است. امیدواریم بدون حذف بخش‌هایی، به‌صورت کامل و جامع تصویب و ابلاغ شود. در غیر این صورت، کارایی لازم را نخواهد داشت. ابلاغ سریع این بسته، شرایط در پساجنگ را به حالت عادی در حوزه تولید و تجارت بازمی‌گرداند. حمایت از واحدهای تولیدی، فعالان اقتصادی را نسبت به ایفای تعهد میهنی و ملی خود کوشاتر می‌کند. فعالیت اقتصادی را ادامه می‌دهند.