آنطور که گفته می‌شود برای ایران، اولین نتیجه این پروژه کاهش عمق استراتژیک در شمال‌غرب کشور است؛ حضور مستقیم آمریکا در منطقه سیونیک یعنی فشار بیشتر غرب به مرزهای ایران و کاهش نقش تهران از مسیر اصلی به گزینه‌ای فرعی در رقابت‌های منطقه‌ای. این مسئله فقط مربوط به اقتصاد نیست؛ چون با کاهش نیاز کشورهای شرقی مثل چین و اعضای اتحادیه اقتصادی اوراسیا به مسیرهای ایران، قدرت چانه‌زنی ایران هم کم می‌شود. مسیر زنگزور هم فقط یک پروژه حمل و نقل ساده نیست، بلکه بخشی از برنامه‌ای برای تغییر نقشه قدرت در قفقاز جنوبی است. اگر ایران در برابر این تغییرات واکنش مناسبی نداشته باشد، عمق استراتژیک خود را از دست می‌دهد و نقش خود را در یکی از حساس‌ترین مناطق ژئوپلیتیکی از دست خواهد داد.
این تحولات اخیر و پیامدهای احتمالی آن، واکنش‌های گسترده‌ای را از سوی نمایندگان مردم، کارشناسان، متخصصان و صاحب‌نظران به دنبال داشته است. در ادامه، نظر نمایندگان مجلس درباره این موضوع را می‌خوانیم.
حسینعلی حاجی دلیگانی، عضو کمیسیون اصل نود قانون اساسی مجلس شورای اسلامی در خصوص تحولات اخیر زنگزور به نسیم اقتصاد گفت: این‌ها به دنبال خفگی ژئوپلیتیکی ایران هستند، اما به اهداف خود نخواهند رسید. ما با دقت و حساسیت، روند این موضوع را به‌طور کامل رصد می‌کنیم. همچنین، از مقامات ارمنستان انتظار داریم که مطابق با ادعایی که مطرح می‌کنند ـ مبنی بر باقی ماندن حاکمیت آن‌ها بر این منطقه ـ تضامین لازم را ارائه دهند تا بتوانیم به گفته‌هایشان اعتماد کنیم.
وی افزود: از طرفی، لازم است جاده‌ای که آذربایجان خواستار استفاده از آن برای دسترسی به جمهوری نخجوان از طریق ایران است که بخشی از مسیر آن در خاک آذربایجان قرار دارد و طبق اخبار، در بخش ایران حدود 30 درصد پیشرفت داشته؛ هرچه سریع‌تر تکمیل شود تا آذربایجان بتواند از کشور ما به‌عنوان مسیر ترانزیتی استفاده کند و در عین حال، منافع آن برای ایران نیز تأمین شود.
مجلس به وظایف خود عمل خواهدکرد
حاجی‌دلیگانی در واکنش به موضع رئیس جمهور به ماجرای زنگزور گفت: ما در این خصوص، درباره اظهارات نادرست و مغایر با آنچه آقای رئیس‌جمهور در سوگند خود متعهد شده‌اند و همچنین مطالبی که بیان کرده‌اند و در تضاد با سیاست‌های کلی کشور و مواضع اولیه ایشان در آغاز دوره ریاست‌جمهوری قرار دارد نامه‌ای به رئیس مجلس شورای اسلامی نوشته‌ایم. در این نامه درخواست کرده‌ایم که در نخستین جلسه رسمی مجلس، آقای رئیس‌جمهور و وزرای مربوطه به مجلس دعوت شوند تا پاسخگوی سوالات، دغدغه‌ها و ابهامات نمایندگان مردم باشند. قطعاً مجلس به وظایف قانونی خود عمل خواهد کرد و واکنشی متناسب با موضوع نشان خواهد داد.
حضور بیگانگان در منطقه تنش آفرین خواهد بود
عباس مقتدایی‌خوراسگانی، نائب رئیس اول کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی نیز با اشاره به موضوع کریدور زنگزور به نسیم اقتصاد گفت : یکی از نکاتی که پیش‌تر به همسایگان گوشزد کردیم و در مواقع مختلف و به طرق گوناگون بر آن تأکید داشته‌ایم این است که ایران با تغییرات جغرافیای سیاسی در منطقه و تغییرات مرزی به هیچ وجه موافقت ندارد و این موضوع را مقدمه‌ای برای نابسامانی در سطح منطقه می‌داند. به‌ویژه بر این نکته پافشاری کرده‌ایم که ورود بیگانگان و قدرت‌هایی که به دنبال دست‌اندازی به منافع منطقه هستند، از جمله ایالات متحده آمریکا، مسئله‌ای است که همه باید نسبت به آن حساسیت نشان داده و رعایت کنند.
وی افزود: این موضوع پیش‌تر مورد تأکید مقامات ایران بوده و اکنون همین رویکرد در دستور کار کشور قرار دارد. البته ما به این دلیل که همسایگان متعددی داریم، بر این نکته نیز پافشاری کرده‌ایم که امنیت منطقه یک مسئله درون‌زا است و هر عامل خارجی، حضور بیگانگان در منطقه یا واگذار کردن خاک و مرز به کشورهای دیگر می‌تواند تنش‌آفرین باشد.
این نماینده مجلس ادامه داد: در هر صورت، اکنون موضع جمهوری اسلامی ایران کاملاً شفاف و واضح است. ما، با توجه به وسعت زیاد کشور، تعداد بالای همسایگان و قدرت درونی برای دفاع و تأمین منافع ملت ایران، از پس امور خود برمی‌آییم. اما چون همکاری و حکم همجواری به عنوان یک اصل پذیرفته شده است، همواره تأکید کرده‌ایم که ارمنستان، آذربایجان و ترکیه به عنوان کشورهای دارای منابع مشترک با ایران، نباید اجازه دهند پای بیگانگان در این مسئله باز شود. این موضوع اگرچه در برخی مقاطع ممکن است مورد بی‌توجهی قرار بگیرد، اما واقعیت این است که اگر بیگانگان در این میان جای پایی پیدا کنند، اولین قربانی کشوری خواهد بود که به آن‌ها پناه داده است. هدف بیگانگان از ورود به مناطق دورتر، چپاول منافع کشورهاست و آن‌ها برای قربانی کردن کشوری که در آن جای پا پیدا کرده‌اند، درنگ نخواهند کرد.
برنامه‌های مجلس برای زنگزور چیست؟
مقتدایی‌خوراسگانی در پاسخ به این پرسش که واکنش مجلس در این خصوص چیست گفت: مجلس شورای اسلامی و به‌ویژه کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی، طی ماه‌های گذشته این موضوع را از ابعاد مختلف بررسی کرده‌اند. کمیسیون امنیت ملی در هفته گذشته نیز جلسه‌ای با حضور مسئولان و متخصصان برگزار کرد و جنبه‌های مختلف این موضوع مورد بررسی قرار گرفت. در آینده نیز این محور پیگیری و نظارت در دستور کار کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی خواهد بود.
وی تاکید کرد: ما معتقدیم موضوع مرز باید در قالب یک کمیته ویژه پیگیری شود. در حال حاضر پیشنهادی در کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مطرح شده است تا کمیته‌ای مستقل ذیل این کمیسیون تحت عنوان «کمیته مرز» تشکیل شود و این پیشنهاد در هیئت‌رئیسه کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی در حال بررسی است.
دولت و مجلس نسبت به موضوعات مرزی بی تفاوت نیستند
مقتدایی‌خوراسگانی در پاسخ به این پرسش که رفتار دولت را در برخورد با مسئله زنگزور چگونه ارزیابی می‌کنید؟ گفت: در خصوص موضوعات مرزی و مفاهیمی که به همجواری و ارتباط با غیرهمسایگان مربوط می‌شود، نه دولت و نه مجلس بی‌تفاوت نبوده و نیستند. ممکن است نوع اظهار نظرها یا نحوه بیان و پاسخ به سوالات متناسب با شرایط زمان و مکان متفاوت باشد، اما نکته مهم این است که ما بر اساس قانون اساسی، منافع ملی و تأمین منافع ملت و از جمله تمامیت ارضی کشور، هم اقتدار لازم و هم توجه کافی به این موضوع داریم و از این جهت قطعاً تصمیمی در هماهنگی کامل قوای کشور اتخاذ خواهد شد.
این نماینده مجلس افزود: لذا ما اکنون از موضع اقتدار، مواضع خود را به نحو شایسته به همسایگان ایران تفهیم و ابراز کرده‌ایم و توقع داریم که در سایه همجواری‌ها رعایت شئونات دوستی میان کشورها در بالاترین سطح در نظر گرفته شود. البته مقامات ارمنستانی و آذربایجانی در مقاطع مختلف توضیحاتی به ایران ارائه کرده‌اند و اطمینان داده‌اند که دیدگاه‌های ایران مورد توجه قرار می‌گیرد. اکنون در بازه زمانی حساسی قرار داریم که حساسیت حضور بیگانگان در منطقه در سطح بالایی است.
ایران خواستار حفظ مرزهای سیاسی است
وی در پایان متذکر شد: ایران و روسیه به‌عنوان دو قدرت بزرگ و همسایه با ارمنستان و آذربایجان، به‌طور نزدیک نحوه ارتباطات آن‌ها را دنبال می‌کنند. ما از رفاقت، دوستی و ایجاد ارتباطات گسترده‌تر میان کشورها، از جمله ارمنستان و آذربایجان، استقبال می‌کنیم، اما موضوع برهم خوردن ژئوپولیتیک و جغرافیای سیاسی مسئله‌ای نیست که دو یا چند کشور بتوانند درباره آن تصمیم بگیرند و برای کل منطقه برنامه‌ریزی کنند، به‌ویژه اگر پای آمریکا نیز در میان باشد. بنابراین، جمهوری اسلامی ایران خواستار رفاقت‌های منطقه‌ای و حفظ مرزها و جغرافیای سیاسی بدون تغییر است.