به گزارش نسیم اقتصاد، همشهری نوشت: آمارهای اقتصادی از گسترده شدن چتر مالیاتی در حوزه مسکن و صدور تعداد قابل‌توجهی برگه تشخیص مالیات برای خانه‌های لوکس و خانه‌های خالی حکایت دارد؛ این در حالی است که تا پیش‌ازاین باوجود معرفی چند صد هزار واحد مسکونی مشمول مالیات، تعداد بسیار اندکی از آنها مشمول واقعی مالیات شناخته می‌شدند.

بیش از 8سال از الزامی‌شدن شناسایی خانه‌های خالی و دریافت مالیات از آنها با هدف ساماندهی بازارهای مسکن و اجاره می‌گذرد و حدود 2سالی نیز از ورود خانه‌های لوکس به زیر چتر مالیات گذشته، اما تا پیش‌ازاین به دلایل مختلف نظیر فراهم نبودن زیرساخت و نبود بانک اطلاعاتی جامع یا کم‌کاری دستگاه‌های متولی شناسایی این واحدها و معرفی آنها به سازمان امور مالیاتی، عملاً اجرای این قوانین امکان‌پذیر نبود؛ حالا اما آنگونه که وزارت امور اقتصادی و دارایی اعلام کرده چتر مالیاتی برای خانه‌های مشمول این دو قانون گسترش پیدا کرده و حدود 108هزار برگه تشخیص مالیاتی برای این دو حوزه صادر شده است.

البته همچنان مالیات وصولی در این دو سرفصل با آنچه باید باشد فاصله بسیاری دارد و باید منتظر رفع‌ و رجوع مشکلاتی بود که وصول مالیات را با مانع مواجه کرده است.
مقاومت مسکن در زمین مالیات

حوزه مسکن ایران تاکنون فقط مشمول مالیات بر نقل‌وانتقال املاک بوده و همین مسئله، در بزنگاه‌ها دست سیاستگذار را برای کنترل و ساماندهی بازار با ابزارهای مالیاتی خالی گذاشته است.

در دهه 90 اما، 2بار قوانینی برای کشاندن مسکن به زیر چتر مالیاتی تصویب شد که مورد اول در تیرماه 1394 برای مالیات‌ستانی از خانه‌های خالی و ساماندهی بازار اجاره بود و مورد دوم از زمان تصویب قانون بودجه 1400برای دریافت مالیات از خانه‌ها و باغ‌ویلاهای گران‌قیمت یا به‌اصطلاح لوکس در دستور کار قرار گرفت.

البته مسیر اجرای این دو قانون هرگز هموار نبود و تقریباً همه اقدامات انجام شده برای اجرای آنها در همین 2سال اخیر انجام شده است. تا پیش‌ازاین، گرچه وزارت راه و شهرسازی در چندین نوبت فهرست خانه‌های خالی شناسایی شده مشتمل بر 500 تا 600هزار واحد مسکونی را به سازمان امور مالیاتی ارسال ‌کرد، اما در عمل به‌واسطه نبود زیرساخت‌های لازم و بانک اطلاعاتی جامع، عملاً سازمان امور مالیاتی فقط می‌توانست خالی بودن یکی، دو هزار واحد از این فهرست را احراز کند؛ این در حالی است که آمارهای جدید، از پیشرفت قابل‌توجه در شناسایی خانه‌های خالی و رسیدن آمار برگه‌های مالیاتی صادره به 63هزار برگه حکایت دارد.
خروج مالیات بر ثروت از سایه

مالیات بر ثروت، یک پایه مالیاتی مهم و مترقی در کشورهای توسعه‌یافته است که هم به تقویت عدالت و برابری در جامعه کمک می‌کند و هم مانع ناکارآمدشدن بازارها می‌شود، اما در ایران، این پایه مالیاتی سال‌های متمادی محدود بوده و از مالیات بر معاملات و ارث فراتر نرفته بود.

مالیات بر خانه‌ها و باغ‌ویلاهای گران‌قیمت و مالیات بر عایدی سرمایه، ازجمله سرفصل‌هایی است که هرچند در اقتصاد تورمی، انتقادات اساسی به آنها وارد است، اما باعث شده باب جدید در توسعه پایه مالیاتی بر ثروت باز شود.

مالیات بر خانه‌های خالی، مالیات بر خانه‌های گران‌قیمت و مالیات بر خودروهای لوکس نیز ازجمله سرفصل‌های جدیدی است که به این پایه مالیاتی اضافه شده و می‌توان انتظار داشت به‌مرور زمان، به‌درستی از آنها استفاده شود.

آمارهای وزارت اقتصاد نشان می‌دهد: درآمد دولت از مالیات بر ثروت اعم از «مالیات بر ارث»، «مالیات‌های اتفاقی»، «مالیات نقل‌وانتقال سرقفلی»، «مالیات نقل‌وانتقال سهام»، «مالیات نقل‌وانتقال املاک»، «حق تمبر و اوراق بهادار»، «مالیات بر واحدهای مسکونی گران‌قیمت»، «مالیات بر انواع خودروهای سواری و وانت دوکابین» و «درآمد حاصل از مالیات بر واحدهای مسکونی خالی از سکنه» در کل سال 1401 برابر با 19هزار و 294میلیارد تومان بوده که بخش اندکی از آن به قوانین جدید اختصاص دارد، اما آمارهای بهار 1402حاکی از این است که در سال‌جاری، به‌واسطه صدور برگه‌های مالیاتی بیشتر، این سهم به‌شدت افزایش خواهد یافت.
دخل‌وخرج مالیات در بهار

آخرین آمارهای سازمان امور مالیاتی حاکی از این است که در فصل بهار امسال، دولت موفق شده 137هزار و 188میلیون تومان مالیات دریافت کند که از این رقم، 80هزار و 626میلیارد تومان مربوط به مالیات‌های مستقیم بوده است.

نکته منفی این آمارها این است که از مجموع این ارقام قابل‌توجه، کمتر از 1.5میلیارد تومان مربوط به مالیات از خانه‌های خالی بوده و صادرکنندگان مواد خام نیز که براساس سیاست‌های اقتصادی و پرهیز از خام‌فروشی باید مشمول مالیات شوند، فقط 150میلیارد تومان مالیات پرداخته‌اند.

بررسی ترکیب مالیات‌های وصولی در بهار امسال نشان می‌دهد در بخش مالیات‌های مستقیم، مالیات وصولی از اشخاص حقوقی 45هزار و 642میلیارد تومان، مالیات بر درآمد 27هزار و 193میلیارد تومان و مالیات بر ثروت 7هزار و 791میلیارد تومان بوده است؛ یعنی مالیات بر ثروت، حدود یک‌چهارم مالیاتی است که از درآمد افراد گرفته شده است.
در این میان همچنان مالیات خانه‌های گران‌قیمت و خانه‌های خالی ارقام وصولی بسیار پایینی دارد.

بر این اساس خانه‌های خالی تنها یک‌میلیارد و 489میلیون تومان و مالیات از خانه‌های گران‌قیمت نیز فقط 5میلیارد و 890میلیون تومان را شامل می‌شود، اما نکته مثبت ماجرا این است که برگه‌های تشخیص‌ مالیاتی برای هر دو مورد به‌شدت رشد داشته و همین مسئله می‌تواند تضمینی برای موفقیت اجرای قوانین مربوط به مالیات بر خانه‌های خالی و مالیات بر خانه‌های لوکس باشد.