به گزارش نسیم اقتصاد، همایون فلکشاهی در گفت‌وگو با خبرنگار اقتصادی ایلنا، درباره روند افزایش صادرات نفت ایران اظهار داشت: صادرات نفت کشور از اواخر سال 2020 رو به افزایش است، این رویداد را می‌توان به دو اتفاق ربط داد. ابتدا اینکه پایان شیوع کرونا باعث شد تا تقاضای نفت بهبود پیدا کند و از میانگین 91 میلیون بشکه‌ای در سال 2020 به 96.5 در 2021 و 99 میلیون بشکه در 2022 برسد. بنابراین نیاز جهان به نفت ایران بیشتر شده است. دیگر اینکه انتخاب جو بایدن به عنوان رئیس‌جمهور جدید آمریکا غیرمستقیم به صادرات نفت ایران کمک کرده است چون بر علیه سیاست تندروی دونالد ترامپ، دولت بایدن حداقل در اولین ماه ریاست جمهوری خود قصد بازگشت به برجام را داشت.

شیب صعودی صادرات

وی افزود: صادرات نفت کشور از میانگین 300 هزار بشکه در سال 2020 به 660 هزار بشکه در سال 2021 و پس از آن در 2022 به 900 هزار بشکه در روز رسید. اما از نیمه دوم سال 2022، شاهد افزایش قابل توجه صادرات هستیم. از اکتبر 2022 میانگین صادرات نفت خام و میعانات گازی به 1 میلیون و 200 هزار بشکه در روز رسیده و در ماه می حتی نزدیک به میزان 1 میلیون و 600 هزار بشکه در روز رسید. این میزان بالاترین میزان ماهیانه از ماه اکتبر 2018 حساب می‌شود.

نفت ایران به کدام کشورها می‌رود؟

تحلیلگر موسسه بین‌المللی کپلر با اشاره به مقاصد صادرات نفت ایران گفت: کلا از زمان خروج آمریکا از برجام و به طور دقیق از زمان پایان معافیت‌هایی که به خریداران نفت ایران تا آوریل 2019 داده شده بود، ایران تنها به مقاصد چین، سوریه و ونزوئلا نفت صادر کرده است. چین بزرگترین مشتری نفت کشور با سهم بین 85-95 درصد است و سوریه و ونزوئلا با حجم روزانه 50-70 هزار بشکه‌ای دیگر مشتریان ایران هستند. اما نکته قابل توجه این است که قبلاً اکثر نفت صادراتی ایران به چین به سمت پالایشگاه‌های دولتی که تحت مدیریت شرکت‌هایی مانند ساینوپک و شرکت ملی چین هستند، می‌رفت اما این روند تغییر پیدا کرده و از سال 2018 که بیش از 80 درصد نفت صادراتی کشور به چین به پالایشگاه‌های دولتی می‌رسید، اکنون بیش از 90 درصد صادرات به چین به مقصد دیگری حرکت می‌کند و اکثرا به پالایشگاه‌های خصوصی می‌رسد. سهم این پالایشگاه‌های خصوصی چینی در سبد صادراتی نفت ایران به چین به بیش از 90 درصد رسیده است.

چرا ایران نفت بیشتری صادر می‌کند؟

وی با بیان اینکه رشد تقاضا و همچنین کاهش فشارها علیه نفت ایران رقم صادراتی نفت کشور را بالا برده است، خاطرنشان کرد: اگر دقت کنیم، صادرات نفت کشور از اکتبر 2022 زمانی که چین تصمیم گرفت سیاست‌های سرسخت صفرکرونا خود را کنار بگذارد؛ بالا رفت، ویژگی این افزایش تقاضا به ضعیف بودن رشد تقاضای بازار نفت ارتباط دارد. افزایش قیمت‌های جهانی در نیمه اول سال 2022 باعث شد تا سود پالایشی در کل دنیا به‌شدت رشد کنند. اما با بالا بودن قیمت‌ها، رشد تقاضا کند شده و روی سود پالایشی به‌ویژه در چین به دلیل اینکه رقابت در زمینه پالایشی با افتتاح بیش از 2 میلیون بشکه در روز ظرفیت پالایش رو به افزایش است، تاثیر گذاشت، بنابراین شرکت‌های نسبتا کوچک بیشتر به سمت ایران، روسیه و ونزوئلا رفتند تا از تخفیف این کشورها بهره‌مند شوند. اما می‌توان افزایش تقاضا نفت ایران را به سیاست بایدن هم ربط داد. شروع جنگ روسیه و اوکراین و افزایش قیمت‌ها دولت بایدن را وادار کرد تا حداکثر قدرت خود را در هدف پایین آوردن قیمت‌ها بگذارد، بنابراین به طور غیرمستقیم، فشار واشنگتن برای اعمال کردن تحریم‌ها کمتر شده است.

جنگ روسیه و اوکراین قیمت نفت را در کاخ سفید اولویت بخشید

فلکشاهی با اشاره به تاثیر جنگ روسیه و اوکراین بر صعودی شدن صادرات نفت ایران تصریح کرد: این جنگ باعث شد تا قیمت‌های انرژی اولویت بالاتری در کاخ سفید داشته باشند، به دلیل اینکه قیمت‌های نفت و به خصوص قیمت بنزین از لحاظ سیاسی در آمریکا همیشه یک موضوع حساس بوده است، سال گذشته دولت بایدن تصمیم گرفت تا 180 میلیون بشکه از ذخیره‌سازی استراتژیک دولتی استفاده کند تا عرضه را افزایش دهد و فشار منفی بر قیمت‌ها وارد کند. در نتیجه با قصد بالا نگهداشتن عرضه جهانی، فشار برای اعمال تحریم‌ها علیه ایران کمی گشایش پیدا کرد و این کار طبیعتاً به افزایش حجم صادرات نفت کشور کمک کرده است.

ایران جای نفت عربستان را در چین می‌گیرد

وی در ادامه تاکید کرد: امکان اینکه آمریکا فشار تحریمی خود را علیه ایران بر اساس نزدیک شدن تهران و ریاض کم کرده است وجود دارد. به هر حال، کاهش تنش بین ایران و عربستان جزء اهداف سیاست خارجه آمریکا است، هر چند میانجیگری از طریق چین انجام شده است، اما از دید بازار نفت بهبود روابط بین ایران و عربستان تاثیر آنچنانی نداشته است. تنها نکته‌ای که به عربستان ربط دارد این است که ریاض تمایل دارد از ثبات قیمت‌ها حمایت کند و تولید و صادرات خود را کاهش دهد. این روند می‌تواند به طور غیرمستقیم سهم ایران در بازار چین را افزایش دهد، چون عربستان حدود 1 میلیون و 750 هزار بشکه در روز به چین نفت صادر می‌کند.

امریکا حداکثر 1 میلیون و 500 هزار بشکه نفت ایران را تحمل می‌کند

تحلیلگر موسسه بین‌المللی کپلر درباره پتانسیل بخش تولید جهت تحقق افزایش صادرات گفت: به نظر بنده مازاد ظرفیت تولید نفت خام در کشور با توجه به رشد اخیر تولید به 500 هزار بشکه در روز افت کرده است. فکر نمی‌کنم که پتانسیل زیادی برای افزایش بیشتر از صادرات فعلی تا زمانی که تحریم‌های آمریکا موثر واقع شود، باقی مانده باشد. میزان فعلی کم و بیش با میزان صادرات سال‌های 2012-2015 زمانی که تحریم‌های آمریکا و اروپا علیه کشور اعمال می‌شدند، قابل مقایسه است. بنابراین به نظر می‌رسد 1 میلیون و 1 میلیون و 500 هزار بشکه در روز میزان حداکثری باشد که امریکا حاضر است تحمل کند.

چینی‌ها به نفت ایران تشنه‌تر شدند

به گفته وی؛ از لحاظ بازاری جواب اصلی را در نقش روسیه باید دید و اینکه آیا این کشور می‌تواند به صادرات بالای خود ادامه دهد. برآورد ما این است که تقاضای داخلی روسیه در ماه‌های تابستانی افزایش یابد و این موضوع می‌تواند بر صادرات این کشور از جمله به چین اثر منفی بگذارد. بنابراین بازار شرکت‌های خصوصی چین به نفت ایران تشنه‌تر خواهند بود.

چقدر تخفیف می‌دهیم؟

فلکشاهی درباره اعمال تخفیف روی نفت صادراتی گفت: به احتمال خیلی زیاد ایران وادار به دادن تخفیفات مهم است تا مشتریان بیشتری جذب کند. ورود روسیه در بازار نفت تحریمی باعث شده تا شرکت ملی نفت ایران مجبور باشد تخفیف را تشدید کند تا سهم خود را نگه دارد. روسیه با تخفیف نهایی حدود 9-10 دلار از هر بشکه‌ نفت خود را می‌فروشد. با توجه به اینکه تحریم‌های علیه ایران سرسخت‌تر و شامل تحریم‌های ثانویه هم هستند، ریسک بیشتری برای خریدار نهایی دارد، بنابراین ایران مجبور است بیشتر از روسیه تخفیف بدهد، برآورد ما این است که نفت ایران با تخفیف بین 10 تا 12 دلار از هر بشکه‌ به خریداران پیشنهاد می‌شود.

صادرات به آلمان تکذیب شد

وی درباره اینکه آیا انتشار خبر صادرات اخیر نفت ایران به آلمان می‌تواند آلارمی بر آغاز ورود نفت ایران به اروپا باشد، توضیح داد: خیر، این اتفاق اشکال حسابداری در شرکت استاتیستیک یورو استات بود و آلمان از ایران نفت وارد نکرده است. در شرایط کنونی و ریسک تحریم‌های آمریکا، هیچ کشور یا شرکتی به جز چین و کشورهایی مثل سوریه و ونزوئلا که رابطه دوستانه با تهران دارند، حاضر به پذیرفتن این ریسک نخواهند بود.

مشتریان ایران

تحلیلگر موسسه بین‌المللی کپلر بیان کرد: تمامی افزایش صادرات نفت کشور به چین می‌رود، با اینکه رصد اقتصادی در چین خیلی کند بوده و با وجود لغو سیاست‌های صفرکرونا، اما کلا عملیات پالایشگاهی این کشور در سال جاری به اوج خود خواهد رسید و این نتیجه ساخت پالایشگاه‌های جدید مثل پالایشگاه جییانگ (Jieyang) با ظرفیت 400 هزار بشکه در روزف پالایشگاه ژجیانگ (Zhejiang)، شرکت رانگشنگ (Rongsheng) با ظرفیت 700 هزار بشکه در روز است، حجم صادراتی به سوریه و ونزوئلا نیز ثابت مانده است.

ایتالیا از کجا خرید می‌کند؟

وی درباره مبادی تامین نفت ایتالیا به عنوان کشوری که در گذشته مشتری ایران بوده است، گفت: ایتالیا در سال جاری میلادی به طور میانگین 1 میلیون و 180 هزار بشکه در روز نفت وارد کرده است، البته بندر تریئسته Trieste را در نظر نمی‌گیریم چون نفت وارداتی در این بندر وارد خط لوله می‌شود و در نهایت به کشورهای اروپایی مرکزی می‌رسد. از این حجم، جمهوری آذربایجان بیشترین سهم را با 200 هزار بشکه در روز در اختیار دارد ، دومین مبدا لیبی با 180 هزار بشکه در روز ، قزاقستان با 140 هزار بشکه در روز، عراق با 135 هزار بشکه در روز، آمریکا با 125 هزار بشکه در روز و عربستان با 100 هزار بشکه در روز است، در سال 2017 ایتالیا 170 هزار بشکه در روز نیز از ایران نفت وارد کرده بود.

تمایل اروپا برای معامله با ایران

فلکشاهی درباره افزایش صادرات به اروپا در پی توافق برجام بیان داشت: اگر توافق کامل بین ایران و آمریکا به سرانجام برسد اروپایی‌ها علاقه شدیدی برای نفت ایران خواهند داشت. در اصطلاحات تخصصی بازار نفت؛ نفت ایران نفت متوسط و ترش است، این نوع کیفیت از نفت خام با پالایشگاه‌های جنوب اروپا به خوبی سازگار شده است. علاوه بر این، در حال حاضر عرضه این نوع کیفیت نفت خام در دنیا به خصوص در اروپا از زمانی که اروپایی‌ها خرید نفت روسی را توقیف کردند، نسبتا کم است، ضمن اینکه نفت روسیه شباهت زیادی به نفت ایران دارد. ضمنا، تولید و صادرات نفت اقلیم کردستان عراق که مشابه نفت ایران و روسیه است؛ از آخر ماه مارس متوقف شده است، این یعنی نفت متوسط و ترش با قیمت نسبتا بالاتر از قیمت معمولی خود به اروپا عرضه می‌شود زیرا تقاضا از عرضه بیشتر است. بنابراین اگر تحریم‌های ثانویه آمریکا لغو شوند، یا اگر اینکه معافیت‌هایی ویژه‌ای به پالایشگاه‌های اروپایی داده شود، شرکت‌های اروپایی تمایل زیادی برای خرید نفت ایران خواهند داشت.