به گزارش نسیم اقتصاد به نقل از اقتصادآنلاین، ابهام درباره تداوم پرداخت وام ازدواج بار دیگر به یکی از موضوعات داغ اقتصاد خانوار در ایران تبدیل شده است؛ آن هم در شرایطی که بررسی‌های اولیه از لایحه بودجه سال 1405 نشان می‌دهد ردیف مشخصی برای وام ازدواج در نظر گرفته نشده است. موضوعی که گمانه‌زنی‌ها درباره احتمال حذف یا تغییر ماهیت این وام را تقویت کرده و نگرانی‌های گسترده‌ای میان زوج‌های جوان ایجاد کرده است.

فقدان ردیف بودجه‌ای؛ اولین زنگ خطر

 وام ازدواج طی سال‌های گذشته همواره به‌عنوان یکی از ابزارهای حمایتی دولت برای تسهیل ازدواج جوانان معرفی شده است. با این حال، بررسی جداول بودجه 1405 نشان می‌دهد که ردیف مستقل و شفافی برای تأمین منابع وام ازدواج پیش‌بینی نشده؛ مسئله‌ای که از نگاه کارشناسان، می‌تواند نشانه‌ای جدی از کاهش تعهد دولت نسبت به ادامه این سیاست حمایتی باشد. نبود ردیف بودجه‌ای مشخص، عملاً بانک‌ها را نیز از نظر تأمین منابع در موقعیت مبهم‌تری قرار می‌دهد.

صف‌های طولانی و بی‌توجهی مزمن

یکی از انتقادهای همیشگی به وام ازدواج، صف‌های طولانی و زمان انتظار چندماهه یا حتی یک‌ساله برای دریافت تسهیلات بوده است. در سال‌های اخیر، بسیاری از متقاضیان پس از ثبت‌نام، ماه‌ها در انتظار معرفی به بانک یا تکمیل ظرفیت منابع باقی مانده‌اند. این وضعیت، بارها با واکنش منفی افکار عمومی همراه شده و نشان داده که دولت و شبکه بانکی، همواره در اجرای کامل این سیاست با بی‌توجهی یا ناتوانی عملی مواجه بوده‌اند.

بانک‌ها چرا علاقه‌ای به پرداخت وام ازدواج ندارند؟

وام ازدواج از منظر بانک‌ها، تسهیلاتی کم‌جذاب محسوب می‌شود. نرخ سود پایین، دوره بازپرداخت طولانی و ریسک نکول، باعث شده بسیاری از بانک‌ها تمایل چندانی به پرداخت این وام نداشته باشند. همین مسئله در عمل به سخت‌گیری‌های غیررسمی، طولانی شدن فرآیندها و حتی ارجاع مکرر متقاضیان منجر شده است. در چنین شرایطی، نبود پشتوانه بودجه‌ای در سال 1405 می‌تواند این بی‌میلی بانک‌ها را تشدید کند.

رقم وام ازدواج / چندنفر در صف هستند؟

طبق آمارهای رسمی و گزارش‌های بانکی، در سال 1404 مبلغ وام ازدواج مصوب و پرداخت‌شده برای هر زوج حدود 300 میلیون تومان بوده است؛ این رقم بر اساس اعلام مسئولان دولتی و وزارت ورزش و جوانان در لایحه بودجه و پرداخت‌های بانک‌ها تعیین شده بود و زوج‌ها می‌توانستند تا سقف این مبلغ تسهیلات قرض‌الحسنه دریافت کنند.

تا 7 ماهه نخست سال 1404 حدود 366، 903 فقره وام ازدواج به جوانان پرداخت شده و بیش از 530، 828 نفر همچنان در صف انتظار هستند. این یعنی بیش از نیم میلیون متقاضی تاکنون وام خود را نگرفته‌اند و بانک‌ها و دولت فعلاً برای پرداختشان منابع کافی تخصیص نداده‌اند. با این وجود حدود 210 هزار میلیارد تومان بدهی احتمالی بابت وام ازدواج وجود دارد که هنوز پرداخت نشده است.

بحث غیرنقدی شدن وام ازدواج

در ماه‌های گذشته، اخباری درباره احتمال غیرنقدی شدن وام ازدواج و تبدیل آن به کارت اعتباری یا بسته‌های حمایتی مطرح شد؛ موضوعی که با انتقادهای گسترده کارشناسان و فعالان اجتماعی مواجه شد. منتقدان معتقد بودند غیرنقدی شدن این وام، انعطاف‌پذیری مالی زوج‌ها را کاهش می‌دهد و با واقعیت هزینه‌های متنوع آغاز زندگی مشترک همخوانی ندارد. پس از این انتقادها، این ایده عملاً مسکوت ماند، اما همچنان به‌عنوان یکی از گزینه‌های جایگزین در فضای سیاست‌گذاری مطرح است.

حذف تدریجی یا توقف کامل؟

اکنون و با توجه به نبود ردیف بودجه‌ای در لایحه 1405، این پرسش جدی‌تر از همیشه مطرح شده است که آیا دولت به‌دنبال حذف تدریجی وام ازدواج است یا صرفاً قصد دارد بار مالی آن را از دوش بودجه عمومی بردارد. تجربه سال‌های گذشته نشان داده که حذف رسمی یک سیاست حمایتی، اغلب بدون اعلام صریح و از طریق تضعیف منابع و اجرا اتفاق می‌افتد.

سرنوشت متقاضیان در صف وام ازدواج چه می‌شود؟

یکی از مهم‌ترین ابهام‌ها، سرنوشت صدها هزار متقاضی در صف دریافت وام ازدواج است. اگر وام ازدواج از چرخه پرداخت خارج شود یا شکل آن تغییر کند، مشخص نیست تکلیف افرادی که پیش‌تر ثبت‌نام کرده‌اند چه خواهد شد. نبود شفافیت در این زمینه، نگرانی اجتماعی قابل توجهی ایجاد کرده و می‌تواند اعتماد عمومی به سیاست‌های حمایتی دولت را تحت تأثیر قرار دهد.

در مجموع، حذف ردیف وام ازدواج از بودجه 1405، نه‌تنها یک تغییر مالی، بلکه سیگنالی مهم درباره تغییر رویکرد دولت نسبت به حمایت مستقیم از ازدواج جوانان تلقی می‌شود؛ سیگنالی که پیامدهای آن فراتر از اعداد و جداول بودجه‌ای خواهد بود.