به گزارش نسیم اقتصاد به نقل از ایسنا، حمیدرضا جانباز، معاون وزیر نیرو در امور آب و آبفا و مدیرعامل شرکت مدیریت منابع آب ایران، در نشست "هم‌اندیشی روسا و کارشناسان گروه بازرسی و مدیریت عملکرد بخش آب کشور"، با گرامیداشت یاد و خاطره شهدای انقلاب اسلامی، بر ضرورت صیانت جدی از منابع آب کشور و ایستادگی مدیران در برابر فشارهای بیرونی تأکید کرد.

معیشت کشاورزان قربانی ناکارآمدی سیاست‌ها

وی ضمن قدردانی از پیشکسوتان و مدیران حوزه بازرسی، با اشاره به جایگاه وزارت نیرو در افکار عمومی اظهار کرد: وزارت نیرو به‌طور مستقیم در معرض قضاوت مردم قرار دارد، چرا که متولی تأمین آب شرب و آب کشاورزی است؛ به‌ویژه برای کشاورزان که بخش قابل‌توجهی از بار معیشتی کشور بر دوش این قشر قرار گرفته است.

جانباز افزود: اگر به سهم بخش کشاورزی در کل درآمدهای کشور نگاه کنیم، می‌بینیم که عدد بزرگی نیست و این نشان می‌دهد که در این حوزه، هم در سیاست‌گذاری و هم در اجرا، موفق عمل نشده است.

درخواست معاون وزیر نیرو از سازمان بازرسی

معاون وزیر نیرو ادامه داد: این جنس از اقدامات، وضعیت نحیف منابع آب کشور را تشدید می‌کند. بخش کشاورزی از سال 1323 که اولین چاه عمیق در کشور حفر شد و از سال 1347 که اولین ممنوعیت‌ها اعمال شد، تاکنون بیش از 60 تا 80 سال سابقه بهره‌برداری دارد. اگرچه در سال‌های ابتدایی مشکل جدی وجود نداشت، اما از دهه 40 به بعد با اضافه‌برداشت مواجه شدیم و امروز نتیجه عملکرد همه ما، تراز منفی آب‌های زیرزمینی و برداشت بیش از حد از منابع آب تجدیدپذیر است.

جانباز تأکید کرد: خواهش من این است که سازمان بازرسی کل کشور به ما به‌ویژه در استان‌ها کمک کند. باید به مدیران جسارت داده شود تا محکم پای منابع آب بایستند و به گونه‌ای نشود که تحت فشارهای جانبی، تصمیماتی گرفته شود که به عقب‌گرد منجر شود.

بحران آب با تصمیمات شجاعانه حل می‌شود، نه صرفاً نقره‌داغ کردن کشاورز

وی افزود: فساد یکی از گلوگاه‌های مهم است اما با روش‌های موجود، مسئله آب کشور حل نخواهد شد. سامانه‌های کنترلی دو سویه راه‌اندازی شده و بخش عمده‌ای از داده‌های مربوط به حدود 270 هزار چاه که بیش از 80 درصد برداشت آب کشور را شامل می‌شود، دریافت می‌شود؛ اما این سامانه‌ها از نظر ابزار اجرایی ضعف دارند. صرفاً نقره‌داغ کردن کشاورز یا افزایش درآمد از محل جریمه‌ها، مسئله آب زیرزمینی کشور را حل نمی‌کند. باید با همکاری دستگاه‌های نظارتی و کارشناسان، بنشینیم و بحث‌های جدی و تخصصی انجام دهیم.

جانباز خاطرنشان کرد: اگر دستور داده شود، آماده‌ایم با همکاران سازمان بازرسی جلسات کارشناسی برگزار کنیم تا این سامانه‌ها به یک پلتفرم هوشمند تبدیل شوند؛ پلتفرمی که در سطوح مختلف هشدار بدهد و در نهایت به یک جریان بازدارنده مؤثر منجر شود. خروجی همه این اقدامات باید به بهبود تراز آب‌های زیرزمینی منتهی شود، هرچند می‌دانیم شرایط کشور سخت است و نیازمند تصمیمات شجاعانه و پایدار هستیم.

وی در ادامه با اشاره به شرایط اقتصادی کشور گفت: واقعاً وضعیت کشور در شرایط نرمال اقتصادی قرار ندارد و فشارهای بیرونی و خباثت‌های خارج از مرزها طی دهه‌های گذشته قابل انکار نیست. با این حال، بیش از این نمی‌توان به کشاورز فشار آورد. بدنه اصلی کشاورزی نیازمند حمایت است.

جانباز افزود: باید هم از طریق ارتقای روش‌های آبیاری و هم با افزایش بهره‌وری، به بهبود معیشت و درآمد کشاورزان کمک کنیم. در عین حال، وظیفه قانونی همه ما این است که به سمت صیانت از منابع آب حرکت کنیم. خوشبختانه برای نخستین بار در تاریخ، در جلسه‌ای با حضور رئیس‌جمهور در همین هفته، با کمک تیم‌های دانشگاهی توانستیم این فهم مشترک را ایجاد کنیم که موضوع آب، صرفاً یک مسئله فنی نیست، بلکه دارای ابعاد امنیت ملی و پایداری است.

امنیت غذایی بدون امنیت آبی ممکن نیست

معاون وزیر نیرو تصریح کرد: امنیت غذایی اولویت مهمی است. در دوران هشت سال دفاع مقدس، با وجود همه مشکلات، مردم دچار بحران معیشتی و گرسنگی نشدند و این نشان می‌دهد امنیت غذایی تا چه اندازه حیاتی است. اما در کنار آن، امنیت آبی نیز اهمیت بنیادین دارد. ما موظفیم با قاطعیت از سفره‌های آب زیرزمینی صیانت کنیم، چرا که این منابع، سهم بین‌نسلی هستند و حق نداریم سهم نسل‌های آینده را مصرف کنیم.

از اصلاح کشت تا توقف کشت؛ نسخه‌های سخت جهانی برای احیای منابع آب

وی با اشاره به تجربه‌های جهانی گفت: در برخی مناطق دنیا که شرایطی مشابه ما داشته‌اند، طی بیش از 25 تا 30 سال به سمت اصلاح الگوی کشت و ارتقای روش‌های کشاورزی رفته‌اند، اما حتی آنجا نیز موفقیت‌ها محدود بوده است. در مقابل، مفهومی به نام «ریاضت آبی» و طرح‌هایی نظیر «نکاشت» اجرا شده؛ برنامه‌هایی بلندمدت، مثلاً 10 ساله، که در بخشی از اراضی، کشت به‌طور کامل متوقف می‌شود تا منابع آب احیا شوند و پس از آن، با روش‌های نوین به بهره‌برداری بازگردند.

صرفه‌جویی 2 میلیارد مترمکعبی آب در صورت خروج 200 هزار هکتار اراضی کم‌بازده 

جانباز ادامه داد: بر اساس گزارش‌های دانشگاه ارومیه، حدود 200 هزار هکتار اراضی با بهره‌وری پایین در کشور وجود دارد که با مصرف بالای آب، سم و کود، عملاً سودآوری اندکی دارند. اگر این اراضی از چرخه کشت خارج شوند، معادل حدود 2 میلیارد مترمکعب صرفه‌جویی در مصرف آب خواهد داشت؛ عددی که از بسیاری پروژه‌های بزرگ انتقال آب نیز فراتر است. باید نگاه ما به این ابعاد کلان در بخش آب معطوف باشد.

لزوم گذار از بازدیدهای میدانی به نظارت هوشمند در مدیریت منابع آب کشور

وی در بخش دیگری از سخنان خود به موضوع آموزش و نظارت اشاره کرد و گفت: اقدامات آموزشی انجام‌شده ارزشمند است و امیدواریم به بلوغ برسد. آموزش نیروی انسانی برای مواجهه با چالش‌های سلامت اداری، تعارض منافع و مقابله با فساد اهمیت زیادی دارد. استفاده صحیح از ظرفیت بخش خصوصی نیز باید به‌صورت شفاف و تحت نظارت انجام شود.

مدیرعامل شرکت مدیریت منابع آب ایران با تأکید بر لزوم نوسازی روش‌های نظارتی افزود: نقش دستگاه‌های نظارتی بسیار مهم است، اما جای تعجب دارد که هنوز در برخی موارد، نظارت‌ها صرفاً به اعزام خودرو و بازدیدهای میدانی محدود می‌شود. امروز باید از روش‌های نوین، از جمله سنجش از دور، تصاویر ماهواره‌ای و ابزارهای ریموت‌سنسینگ استفاده کنیم تا نظارت هوشمند، دقیق و کم‌هزینه‌تری بر منابع آب کشور اعمال شود.

لزوم تشکیل نظام منسجم داده‌محور برای مدیریت و نظارت بر منابع آب کشور

وی در ادامه با تأکید بر اهمیت رویکردهای نوین مدیریتی اظهار کرد: روش‌های قدیمی امروز دیگر پاسخگو نیست. محور اصلی کار در شرایط فعلی، داده و شفافیت است. وقتی از شفافیت صحبت می‌کنیم، در واقع از تولید، تجمیع و به‌کارگیری داده‌های دقیق سخن می‌گوییم. به‌نظر من، به‌جز معدودی از داده‌های خاص و حساس، ما عملاً داده محرمانه‌ای در حوزه آب نداریم و این داده‌ها باید مبنای تصمیم‌سازی قرار گیرند.

جانباز افزود: این داده‌ها باید در یک نظام منسجم مورد استفاده قرار گیرند؛ بخشی از آنها در فرآیندهای داده‌کاوی و ماینینگ تحلیل شوند و بخشی دیگر متناسب با مأموریت‌ها، در اختیار دستگاه‌های نظارتی و تخصصی از جمله سازمان بازرسی قرار گیرد. این روند در بخش آب کشور آغاز شده، اما سرعت آن به‌هیچ‌وجه رضایت‌بخش نیست و باید شتاب بگیرد.

لزوم یکپارچه‌سازی داده‌های بارش برای افزایش دقت و کاهش هزینه‌ها

معاون وزیر نیرو با انتقاد از پراکندگی داده‌ها تصریح کرد: سال‌هاست بحث یکپارچه‌سازی داده‌های بارش مطرح است، اما هنوز به‌طور کامل محقق نشده است. اعتقاد من این است که مالک داده‌ها در هر بخشی، دولت جمهوری اسلامی ایران است و نباید به‌صورت جزیره‌ای نگهداری شود. اگر داده‌ها در اختیار دیگر سازمان‌ها قرار گیرد، همگرایی ایجاد شده، داده‌ها تطبیق می‌یابد و پیش‌بینی‌ها دقیق‌تر خواهد شد.

جانباز با اشاره به هزینه‌های موازی در کشور گفت: حجم قابل‌توجهی از منابع کشور صرف اقدامات تکراری و موازی می‌شود. انتظار من این است که با کمک سازمان بازرسی، به این موضوع به‌صورت جدی پرداخته شود.

وی از همکاران سازمان بازرسی کل کشور درخواست کرد تا نخست با نگاه آسیب‌شناسانه به مدیران صنعت آب کشور کمک کنند تا نقاط ضعف نظارتی، اصلاح شود. همچنین با استان‌های دارای فراوانی بالای پرونده‌ها جلسات مشترک و مستمر برگزار شود و در استان‌های با حجم پرونده غیرنرمال، با تقویت بازرسی‌ها و تذکر به مدیران، توجه ویژه اعمال شود.

جانباز تصریح کرد: بنده به‌صورت رسمی اعلام آمادگی می‌کنم که به گزارش‌های سازمان بازرسی کل کشور در خصوص استان‌ها تمکین کنم و هرجا که نیاز به ترمیم باشد، چه در سطح مدیران عالی شرکت‌ها و چه در تقویت همکاران حوزه بازرسی، اقدام لازم انجام شود.

وی در پایان ضمن قدردانی از زحمات روسا و کارشناسان گروه بازرسی استان‌ها گفت: خواهش من این است که قبل از هرگونه ملاحظه یا نگرانی، موارد و دغدغه‌های خود را صریحاً با ما در میان بگذارید. ما با همه توان و در چارچوب قانون، در مسیر ارتقای سلامت اداری، شفافیت و رعایت ضوابط قانونی حرکت خواهیم کرد.