به گزارش نسیم اقتصاد، مجتبی پورمقدم، مدیر دفتر مطالعات طرح‌های برق‌آبی در شرکت توسعه منابع آب و نیروی ایران، در گفت‌وگو با نسیم اقتصاد، روند مطالعات و مراحل اجرای پروژه‌های برق‌آبی، نحوه استفاده از فناوری‌های نوین و دیجیتال، نقش شرکت‌های داخلی و دانش‌بنیان، و همچنین توجه به مسائل محیط زیست و آثار باستانی را تشریح کرده است.
جزئیات کامل این گفت‌وگو و پاسخ‌های پورمقدم را در ادامه می‌خوانید.
مجتبی پورمقدم، مدیر دفتر مطالعات طرح‌های برق آبی در شرکت توسعه منابع آب و نیروی ایران در ابتدا به نحوه شکل‌گیری و انجام مطالعات طرح‌ها اشاره کرد و در این باره گفت: در مورد نحوه شکل‌گیری و انجام مطالعات طرح‌ها، ما ابتدا به‌صورت حوزه‌ای و جامع مطالعاتی انجام می‌دهیم که با عنوان «مطالعات پتانسیل‌یابی حوزه‌ای طرح‌های برق‌آبی» شناخته می‌شوند. از دل این مطالعات گسترده، مجموعه‌ای از گزینه‌ها انتخاب می‌شوند که وارد مرحله شناخت اولیه می‌شوند. در این مرحله، تعدادی از پروژه‌ها با توجه به پتانسیل‌های حوزه آبریز، با عمق بیشتری بررسی می‌شوند و در نهایت معمولاً 4 تا 5 طرح منتخب می‌شوند که وارد مرحله شناخت تکمیلی می‌شوند.
وی افزود: در آن مرحله، عمق مطالعات افزایش می‌یابد و ابعاد و جنبه‌های مختلف طرح بررسی می‌شوند. و آنها معمولاً با دو گزینه وارد مطالعات فاز اول یا مرحله توجیهی می‌شوند.
پورمقدم ادامه داد: در مطالعات مرحله توجیهی، به دلیل افزایش ناگهانی هزینه‌ها، نیاز به انجام مطالعات ژئوتکنیک و مطالعات اکتشافات زیرسطحی وجود دارد. در این مرحله، از میان دو گزینه‌ای که وارد مطالعات فاز اول شده‌اند، یکی در همان ابتدای مرحله، در قالب مطالعات بازنگری شناخت، بر اساس گمانه‌ها و اکتشافات گالری‌های زیرسطحی، به‌عنوان گزینه منتخب انتخاب می‌شود.
مدیر دفتر مطالعات طرح‌های برق آبی در شرکت توسعه منابع آب و نیروی ایران اظهار کرد: از این مرحله به بعد، گزینه منتخب به‌طور گسترده تحت مطالعات ژئوتکنیک و اکتشافات زیرسطحی قرار می‌گیرد و علاوه بر مطالعات سطحی، شامل بررسی‌های زیرسطحی نیز می‌شود. این گزینه در نهایت وارد مطالعات مرحله دوم، یعنی طراحی جزئی، می‌شود که در آن تمام بخش‌ها و المان‌ها به‌طور کامل مورد بررسی قرار گرفته و نقشه‌های اجرایی آماده می‌شوند تا برای ورود به مرحله سوم، یعنی مرحله اجرا، آماده باشد. این توالی مراحل مختلف مطالعاتی است.
استفاده از فناوری‌های نوین در سدسازی ایران
وی در پاسخ به این پرسش که در مطالعات چقدر از فناوری‌ها نوین و دیجیتال استفاده می‌شود بیان کرد: تمام بخش‌های علمی با تغییراتی که در روش نزدیک شدن به مسئله ایجاد شده، تطبیق پیدا می‌کنند. استفاده از ابزارهای نوین و دیجیتال، از جمله هوش مصنوعی، همگی ابزارهایی کمکی برای نزدیک شدن به مسئله هستند. در سدسازی نیز مانند سایر علوم، بر اساس نیاز و شرایط از همه این ابزارها استفاده می‌شود و این روند در سال‌های گذشته سابقه داشته است.
پورمقدم یادآور شد: به محض اینکه در دنیا مرسوم شد که مطالعات ژئوفیزیک به مراحل اکتشافات زیرسطحی اضافه شود، این روش‌ها وارد سدسازی در ایران نیز شد. به همین ترتیب، وقتی نرم‌افزارهایی مانند اتوکد جایگزین میزهای ترسیم سنتی شدند، در ایران نیز هم‌زمان با گسترش علوم و فنون جهانی، مورد استفاده قرار گرفتند.
مدیر دفتر مطالعات طرح‌های برق آبی در شرکت توسعه منابع آب و نیروی ایران تصریح کرد: امروزه در ایران نیز در زمینه هوش مصنوعی و ابزارهای دیجیتال، به‌ویژه کمک‌کننده‌های دیجیتال، در بخش‌های مختلف سدسازی استفاده می‌شود و این ابزارها در نزدیک شدن به مسائل کمک می‌کنند. ما نیز هم‌گام با این رخداد جهانی پیش می‌رویم.
 استفاده از فناوری داخلی و دانش‌بنیان‌ها؛ پشت صحنه موفقیت سدسازی ایران
وی در پاسخ به پرسش دیگری که چند درصد از تأمین کالا توسط سازمان از شرکت‌های ایرانی انجام می‌شود و چند درصد آن وارداتی است؟ گفت: درصد دقیق آن را همکاران بخش اجرا باید اعلام کنند، اما تا جایی که اطلاع دارم، بخش عمده‌ای از توانمندی‌ها، فناوری‌ها و شرکت‌ها پاسخگو بوده‌اند و این موضوع مسبوق به سابقه است. صنعت سدسازی کشور اکنون وارد دهه چهارم خود شده و با وجود تحریم‌های ظالمانه، نشان می‌دهد که فناوری‌ها و دانش‌های داخلی در حال پیشرفت هستند. نه تنها در استفاده از فناوری‌های داخلی موفق بوده‌ایم و پروژه‌ها با حمایت از فناوری داخلی اجرا شده‌اند، بلکه در بخش پژوهش نیز از شرکت‌های دانش‌بنیان و فناورانه حمایت شده است. این شرکت‌ها پروژه‌هایی مانند ساخت دستگاه‌های های‌تک را در ایران انجام می‌دهند و شرکت توسعه منابع آب و نیروی ایران بودجه مشخصی برای پژوهشی در این حوزه اختصاص داده است.
هیچ پروژه‌ای بدون اثرات منفی نیست، اما تلاش ما کاهش آن‌هاست
پورمقدم همچنین در پاسخ به این پرسش که در مطالعات چه میزان به مسائل محیط زیست و آثار باستانی توجه می‌شود، افزود: در روند مطالعات، برای هر طرح پنج مجوز مشخص باید اخذ شود تا طرح بتواند مجوز ساخت و اجرا دریافت کند که به این مجوزها در سازمان برنامه و بودجه ماده 23 گفته می‌شود. این مجوزها شامل: مجوز محیط زیست، مجوز باستان‌شناسی‌، مجوز مطالعات پدافند غیرعامل، مجوز مصوبه شورای فنی مطالعات و مجوز تخصیص آب یا گذر آبی است که از حوزه آبریز اخذ می‌شود. اخذ هر یک از این مجوزها نشان‌دهنده رعایت اصول و مبانی مربوط توسط کارفرما است.
وی اشاره کرد: مطالعات مربوط به هر مجوز به‌صورت تخصصی و موردی برای همان طرح انجام می‌شود، به‌طوری که انتظارات سازمان حفاظت محیط زیست یا وزارتخانه میراث فرهنگی به‌طور کامل رعایت شود.
پورمقدم در پایان متذکر شد: هیچ طرح توسعه‌ای بدون اثرات زیست‌محیطی یا باستان‌شناسی منفی نیست، به‌خصوص پروژه‌های عظیم سدسازی، راه‌سازی و اتوبان‌سازی که همراه با تخریب‌های جزئی یا بیشتر هستند. اما هنر و تلاش ما از ابتدای تأسیس آب و نیرو این بوده که این اثرات منفی را با استفاده از راهکارهای مهندسی، خلاقانه و فناورانه به حداقل برسانیم.