به گزارش نسیم اقتصاد، هیأت عمومی دیوان عدالت اداری نامه مدیر کل صنایع خودرویی وزارت صنعت، معدن و تجارت که بر اساس آن علی‌الاطلاق مقرر شده است که واردات محصولات تولیدی خودرو در داخل کشور توسط دیگر شرکت‌های خودروساز و یا شرکت‌های وارداتی امکان‌پذیر نباشد را غیر قانونی دانست و رأی به ابطال آن صادر کرد.
 
بر اساس گردشکار این پرونده، شاکی به موجب دادخواستی ابطال نامه شماره 69339 مورخ 1402/1/22 مدیرکل صنایع خودرو وزارت صنعت، معدن و تجارت را خواستار شده و در مقام تبیین خواسته اعلام کرده است:
 
"به موجب ماده 16 قانون حداکثر استفاده از توان تولیدی و خدماتی کشور و حمایت از کالای ایرانی: «وزارت صنعت، معدن و تجارت موظف است ثبت سفارش کالاهای مصرفی و مصرفی بادوام خارجی دارای مشابه ایرانی را که با کیفیت مناسب و به میزان کافی تولید شده باشد تا پایان مدت قانون برنامه پنج ساله ششم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران ممنوع نموده و یا بر اساس ماده (22) قانون احکام دائمی برنامه‌های توسعه کشور از موانع تعرفه‌ای و فنی جهت مدیریت واردات استفاده کند.»
 
مطابق این حکم آمره، واردات کالا در صورتی که کالایی در داخل تولید شود نه تنها مطلقاً نهی نشده است بلکه اقتضا دارد کالای تولیدی با کیفیت مناسب و به میزان کافی تولید شده باشد که در این صورت واردات کالای مشابه ایرانی جوازی نخواهد داشت و یا این که علی‌رغم تولید با کیفیت مناسب و به میزان کافی حسب این ماده جواز واردات بر مبنای تعرفه مضاعف صورت خواهد پذیرفت.
 
بر خلاف حکم آمره فوق‌الذکر، مدیر کل دفتر صنایع خودرو وزارت صمت طی نامه شماره 69339 مورخ 1402/1/22 علی‌الاطلاق واردات محصولات تولیدی خودرو در داخل توسط دیگر شرکت‌های خودروساز و شرکت‌های واردات‌کننده را غیر ممکن اعلام نموده است و این در حالی است که ماده 16 قانون حداکثر استفاده از توان تولیدی و خدماتی کشور و حمایت از کالای ایرانی با تعیین تعرفه مضاعف، واردات را امکان‌پذیر دانسته است و از طرفی شرایط تولید خودرو از حیث کیفیت و کمیت و نیاز بازار در این مقرره رعایت نشده است.
 
مضافاً این که جهت واردات خودرو، آئین‌نامه ضوابط فنی واردات خودرو مصوب 10/4/1382 هیأت محترم وزیران و آئین‌نامه واردات خودرو مصوب 26/5/1401 هیأت محترم وزیران که واردات خودرو با قیمت زیر بیست هزار یورو را مجاز شناخته و حسب تبصره 1 از بند 1 این آئین‌نامه، تخلیه خودرو بدون ثبت سفارش و تخصیص ارز ممنوع اعلام شده است حاکم بر موضوع می‌باشد که مجوز واردات خودرو خارجی را صادر نموده است.
 
توضیح این که علی رغم این که وزارت صنعت، معدن و تجارت به این شرکت مجوز واردات اعطا کرده و ثبت سفارش آن نیز از طریق مجاری قانونی صورت پذیرفته است و نسبت به واردات خودرو در راستای مجوز صادره اقدام گردیده است و خودروهای وارداتی این شرکت در گمرک بندرعباس به لحاظ وجود مقررات قانونی فوق (ماده 16 قانون حداکثر توان تولیدی و خدماتی تأمین نیازهای کشور و آئین‌نامه ضوابط فنی واردات خودرو مصوب 10/4/1382 هیأت وزیران و آئین‌نامه واردات خودرو مصوب 26/ 5/ 1401 هیأت وزیران (در انبارهای گمرکی دپو شده و اجازه ترخیص و ورود نیافته است. علی هذا بنا به مراتب فوق‌الذکر، ابطال مقرره شماره 69339 مورخ 1402/1/22 به جهت مغایرت با ماده 16 قانون حداکثر استفاده از توان تولیدی و خدماتی کشور و آئین‌نامه ضوابط فنی واردات خودرو مصوب 10/ 4/ 1382 و آئین‌نامه واردات خودرو مصوب 26/5/1401 هیأت محترم وزیران و خروج از حدود اختیارات مورد استدعا است."
 
متن مقرره مورد شکایت به شرح زیر است:
 
"مدیر محترم پروژه واردات خودرو
 
موضوع: عدم امکان واردات محصولات تولیدی خودرو توسط دیگر شرکت‌ها
 
با سلام و احترام؛
 
ضمن ارسال نامه شماره 115201 مورخ 28/ 12/ 1401 شرکت نورا موتور مبنی بر ممانعت از واردات محصولات با برند سانگ یانگ توسط دیگر شرکت‌ها در راستای سیاست‌های وزارت متبوع مبنی بر حمایت از تولید داخل و با توجه به ایجاد زیر ساخت‌ها و سرمایه‌گذاری صورت گرفته توسط شرکت‌های خودروساز لطفاً دستور فرمائید واردات محصولات تولیدی خودرو در داخل کشور توسط دیگر شرکت‌های خودروساز و یا شرکت‌های وارداتی امکان‌پذیر نباشد مدیر کل دفتر صنایع خودرو"
 
در پاسخ به شکایت مذکور، مدیرکل دفتر حقوقی وزارت صنعت، معدن و تجارت به موجب لایحه شماره 1828603 مورخ 11/ 10/ 1402 توضیح داده است که:
 
"مطابق ماده 16 قانون حداکثر استفاده از توان تولیدی و خدماتی کشور مصوب 15/2/1398 مجلس شورای اسلامی: «وزارت صنعت، معدن و تجارت موظف است ثبت سفارش کالاهای مصرفی و مصرفی با دوام خارجی دارای مشابه ایرانی را که با کیفیت مناسب و به میزان کافی تولید شده باشد تا پایان مدت قانون برنامه پنج ساله ششم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران ممنوع نموده و یا بر اساس ماده 22 قانون احکام دائمی برنامه‌های توسعه کشور از موانع تعرفه‌ای و فنی جهت مدیریت واردات استفاده کند.» شایان ذکر است ممنوعیت مذکور مشروط به تولید با کیفیت و کافی کالای مشابه ساخت داخل بوده که مرجع تشخیص آن وزارت متبوع (دفتر صنایع خودرو) می‌باشد.
 
تأکید سازمان بازرسی کل کشور به عنوان مرجع عالی نظارتی بر رعایت قانون فوق‌الذکر طی نامه شماره 216981 مورخ 14/‏06/‏1402 مبنی بر منع ثبت سفارش و واردات کالای دارای مشابه ساخت داخل باعث گردیده که اداره کل صنایع خودرو وزارت متبوع حسب وظایف ذاتی آن، اقدام به صدور نامه معترض‌عنه نماید، چرا که صدور مجوز واردات با وصف تولید آن محصول در داخل در مغایرت تمام با سیاست‌های ابلاغی تولیدی و اشتغال‌زایی در کشور می‌باشد.
 
بند 434 دستورالعمل صدور جواز تأسیس ده رشته صنعتی و معدنی کشوری که مقرر می‌دارد: «به منظور حفظ حقوق سرمایه‌گذار داخلی و رشد کمی و کیفی محصولات در رابطه با تولیدات تحت لیسانس یا نشان تجاری شرکت‌های خارجی، از هر شرکت خارجی صرفاً برای یک شرکت داخلی در تولید گروه و با گروه‌های مشخصی از موارد مندرج در بند 1 مجوز صادر می‌گردد.» از دیگر ضوابطی می‌باشد که موجب گردید، دفتر صنایع خودرو وزارت متبوع به عنوان مرجع پاسخگویی به استعلامات مربوط به وضعیت ساخت داخل محصولات وارداتی و نیز تعیین صلاحیت نمایندگی تولید و عرضه محصولات تولیدی شرکت‌های خودروساز خارجی اقدام به صدور نامه موضوع شکایت نماید."
 
هیأت عمومی دیوان عدالت اداری در تاریخ 1403/5/23 با حضور رئیس و معاونین دیوان عدالت اداری و رؤسا و مستشاران شعب دیوان تشکیل شد و پس از بحث و بررسی با اکثریت آرا به شرح زیر به صدور رأی مبادرت کرده است.
 
رأی هیأت عمومی
 
به موجب ماده 16 قانون حداکثر استفاده از توان تولیدی و خدماتی کشور و حمایت از کالای ایرانی مصوب سال 1398: «وزارت صنعت، معدن و تجارت موظّف است ثبت سفارش کالاهای مصرفی و مصرفی بادوام خارجی دارای مشابه ایرانی را که با کیفیت مناسب و به میزان کافی تولید شده باشد تا پایان مدت قانون برنامه پنج ساله ششم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران ممنوع نموده و یا بر اساس ماده (22) قانون احکام دائمی برنامه‌های توسعه کشور از موانع تعرفه‌ای فنی جهت مدیریت واردات استفاده کند» و بر مبنای ماده فوق واردات کالاهای مزبور مطلقاً ممنوع نشده، بلکه مقرر گردیده است که صرفاً در صورتی که کالاهای مشابه داخلی با کیفیت مناسب و به میزان کافی تولید شده باشد، ثبت سفارش کالاهای یاد شده ممنوع است و یا آنکه وزارت صنعت، معدن و تجارت باید با مجاز اعلام کردن واردات کالاهای فوق و از طریق وضع موانع تعرفه‌ای و فنی، واردات این قبیل کالاها را مدیریت نماید. با توجه به مراتب فوق، نامه شماره 69339 مورخ 1402/1/22 مدیرکل صنایع خودرویی وزارت صنعت، معدن و تجارت که بر اساس آن علی‌الاطلاق مقرر شده است که واردات محصولات تولیدی خودرو در داخل کشور توسط دیگر شرکت‌های خودروساز و یا شرکت‌های وارداتی امکان‌پذیر نیست، از این جهت که وضع این محدودیت با قیود مقرر در ماده 16 قانون حداکثر استفاده از توان تولیدی و خدماتی کشور و حمایت از کالای ایرانی مغایر است، خلاف قانون بوده و مستند به بند 1 ماده 12 و مواد 13 و 88 قانون دیوان عدالت اداری مصوب سال 1392 از تاریخ صدور ابطال می‌شود. این رأی بر اساس ماده 93 قانون دیوان عدالت اداری (اصلاحی مصوب 10/2/1402) در رسیدگی و تصمیم‌گیری مراجع قضائی و اداری معتبر و ملاک عمل است.
 
رئیس هیأت عمومی دیوان عدالت اداری حکمتعلی مظفری